در پایان به معرفی متغیرهای کنترل این پژوهش می پردازیم که عبارتند از:

۱) جنسیت دانش آموزان۲)سن دانش آموزان۳) اثر معلم

۴) مدارس غیرانتفاعی و نمونه دولتی ۵) شرایط اقتصادی و اجتماعی زندگی دانش آموزان

اقتصاداقتصاد

۶) معدل ترم گذشته دانش آموزان۷) امکانات آموزشی موجود در آموزشگاه یا مدرسه

بیان متغیرهای مورد بررسی در قالب یک مدل مفهومی

راهبردهای یادگیری

راهبردهای شناختی

Cognitive strategy

راهبردهای فراشناختی

Matacognitivs strategy

بسط معنایی

تنظیم و کنترل

سازماندهی

دانش فراشناختی

تکرار و مرور

مدل راهبردهای شناختی و فراشناختی (اقتباس از سیف و کدیور، ۱۳۸۵).

شیوه های اندازه گیری متغیرهای پژوهش

چون کلاس ها در اول سال تحصیلی تشکیل شده اند، و پژوهشگرنمی تواند آزمودنی هایی را کهبه عنوان نمونه برگزیده؛ مثلاً بر اساسمعدل ترم گذشته، آن ها را همتا نماید و به صورت تصادفی در گروه ها جایگزین کند. در توضیحتکمیل تر باید گفت، همان طور که قبلاً بیان کردیم طرح پژوهشحاضر از نوعطرح گروه کنترل نابرابر یا طرح مقایسه گروه هاینابرابر می باشدچون انتخابآزمودنی ها از جامعهجایگزین شدن آن هادر گروه ها به صورت تصادفی انجام نمی شود،و پژوهشگربه هیچ وجه نمی تواند مطمئنباشد که ‌گروه‌های به کار رفتهدر این طرح یکسان هستند ( مگر آن که آزمودنی ها را به صورت تصادفی در ‌گروه‌های موردمقایسه جایگزین کند که این کار مقدر نیست) (دلاور، ۱۳۹۱). حال با توضیحاتی مفصل فوق به نحوه ی اندازه گیری متغیرهای مستقل و وابسته می پردازیم:

۱٫ برای هر درس یک گروه آزمایش و یک گروه کنترلدر نظر گرفته شده است.

۲٫ هر دو گروه پیش از انجام آزمایش، به وسیله یک آزمون مشترک به طور هم زمان ارزیابی شده اند.

۳٫ به گروه آزمایش، راهبردهای شناختی به عنوان متغیر مستقل آموزش داده شد، و به گروه کنترل هیچ آموزشی در این زمینه ارائه نشد.

۴٫ هر دو گروه پس از انجامآزمایش، هم زمانو در شرایط یکسان به وسیله یک آزمون مشترک مورد ارزیابی قرار گرفته اند.

ابزارهای اندازه گیری

به منظورگردآوری اطلاعات در این ‌پژوهش از آزمون‌های معلم ساخته تشریحی (از متون ساده و دشوار کتاب های درسی) استفاده شد.به منظور مقایسه دو گروه آزمایش و کنترل از نظر میزان دانش پیشین، از دروس تاریخ،علوم تجربی و زبان انگلیسی پایه سوم راهنمایی سه پیش آزمون به عمل آمده، و در پایان طرح نیز سه پس آزمونبه منظور تعیین میزان تأثیر متغیر مستقل در یادگیری سه درس مذکور برای دو گروهبه اجرا درآمد.در ضمن بعد از طی دو هفته از پس آزمون اول برای اطلاعیافتن از میزان یادادری در همانسه درس، سه پس آزموندیگر روی ‌گروه‌های آزمایش و کنترل به عمل آمد.

پیش آزمون: پیش آزمون ها برای دروس مذکور شامل ۳۰ سوال، یعنی هر درسی ۱۰ سوال و شامل مطالب درس های انتخاب شده بودند.

پس آزمون: تعداد سوالات در پس آزمون ها برای دروس مذکورنیز شامل ۳۰ سوال که تعداد ۱۵ سوال آن با سوالات پیش آزمون مشترک بود.

آزمون یادداری: آزمون های یادداری شامل ۵۱ سوال، و ترکیبی از سوالات پیش آزمون و پس آزمون بود که پس از گذشت دو هفته از زمان اجرای پس آزمون اول روی دانش آموزان اجرا گردید.

روش جمع‌ آوری اطلاعات

برای گردآوری اطلاعاتمربوط به یادگیری و یادداری دانش آموزان از آزمون های معلم ساخته استفاده گردید. که هر کدام از آن ها بر اساس نمره (صفر تا ۲۰) طراحی گردیده اند. آزمون های یادگیری معلم ساختهدر دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون و آزمون یادداری در یک مرحله بعد از گذشت دو هفته از اجرای پس آزمون اولاجرا گردید.در توضیح کامل تر باید بگوییم، که برای جمع‌ آوری داده های حاصلاز اجرای متغیر مستقل (راهبردهای شناختی): ۱۲ متن از ۳ کتاب درسیعلوم تجربی با ماهیتدرک کردنی، تاریخ با ماهیت حفظ کردنی و زبان انگلیسی با ماهیت کلامی (هر کدام ۴ متن: دو متن آسان و دو متن دشوار) برای استفاده در پیش آزمونو پس آزمون ها انتخابشدند. هم چنین برای ارزشیابی میزان یادگیری و یادداری دانش آموزان از این متون، ۶ آزمونتشریحی تشکیل شده از سوالات آسان و دشوار با کمک دبیران مربوطه تهیه و پس از تأیید روایی آن ها، اجرا گردید (بانک سوالات در قسمت پیوست موجود می‌باشد).

برای تدریس راهبردهایشناختی ۶ جلسه و هر جلسه ۸۰ دقیقه(طبق جدول زمان بندی شده که به طور کامل در قسمت پیوست آن را آورده ایم) اختصاص داده شد. این برنامه طوری به اجرا درآمدکه در روند عادی اجرای برنامه های کلاسی خللی ایجاد نکرد. در واقع فقط یک کلاس (گروه آزمایشی) درگیر اجرای این برنامه شد و گروه کنترل روال معمول کلاسی خود را پشت سر گذاشتند.

اعتبار[۴۶] و پایایی[۴۷] ابزار

برای این که سوال ها درآزمون های به کار رفتهدر پژوهش حاضر پایا و معتبر باشند موارد زیر ‌در مورد تک تک آن ها در نظر گرفته شد؛

الف) استفاده از جدول مشخصات: هدف از به کارگیری ماتریس هدف- محتوا، مشخص کردن تعداد سوال ها، درصد سوال های از هر فصل و مطالب آن فصل می‌باشد.

ب) تعیین ضریب دشواری و تمییز: هدف از تعیینضریب دشواری (p)، آسانیا دشوار بودن یک سوال را برای گروه آزمونشوندگان نشان می‌دهد، و هدف از تعیینضریب تمییز (D)، مشخص کردن گروه قوی و ضعیف آزمون شوندگانمی باشد.

ج) تعیین نوع سوال ها: هدف از به کار گیری سوالاز نوع کوته پاسخ اندازه گیری توانایی سطوح پایین هدف های حوزه شناختی است، و هدف از به کارگیری سوال از نوع محدود پاسخاندازه گیری توانایی دانش آموز در سطوح فهمیدن، کاربستن و و تحلیل است.

پس می شود چنین نتیجه گرفت که تقریباً کل هدف های حوزه شناختی علوم در سوال ها تعبیه شده است.

د) تعیین روایی سوال ها: به دلیل این که هیچ گونه ضریب آماری برای تعیین روایی محتوا وجود ندارد از فرمول سیوی آر(CVR)[48] یا روش لاشه[۴۹] استفاده شد تادقیق تر در این رابطه عمل شود. در این فرمولبرای هر سوال یک دامنه (۱+ تا ۱-)تعیرف شده، که در آن صفر (۰) نشان دهنده ی آن است که نیمی از داوران سوال را ضروری می دانند و (۱-)حاکی از آن است که از نظر همه ی داوران سوال غیرضروری و یاید کنار گذاشته شود.

ه) تعیین پایایی سوال ها: در پژوهش حاضر پایایی ابزار با روش بازآزمایی و بر اساس ضریب همسانی آلفای کرنباخ[۵۰]۸۱/۰می باشد که پایایی نسبتاً بالایی است و مورد تأیید می‌باشد. (سیف، ۱۳۹۱)

جامعه آماری

به طور معمول در هر پژوهش یک جامعه ی آماری مورد مطالعه قرار می‌گیرد. «بنابر نظر اغلب پژوهشگران، جامعه عبارت است از: همه ی اعضای واقعی با فرضیکه علاقه مند هستیم،یافته های پژوهش را به آنان تعمیم دهیم» (دلاور، ۱۳۸۵). جامعه آماری در این پژوهش، دربرگیرنده کلیه دانش آموزان پسر پایه سوم راهنمایی استکه در سال ۹۳/۹۲ در شهرستان اسلام آباد غرب مشغول به تحصیل می‌باشند.