پاسخگویی اهداف عمده ای را دنبال می کند که مهمترین آنها بر اساس تعاریف اندیشمندان عبارتند از( با تاکید بر سازمانهای عمومی و دولت ):
جلوگیری از هدر رفتن منابع عمومی و تضمین برای استفاده صحیح از این منابع

نظم اجتماعی
رشد و توسعه
کنترل قدرت و جلوگیری از فساد
اقتدار مردم و مردم سالاری و شایسته سالاری
رضایتمندی مردم ، مشروعیت سازمانها و اعتماد عمومی.( قلی پور و طهماسبی آشتیانی،۱۳۸۵ ،۱۱۹(.
-حاصل پاسخگویی :
بدیهی است حاصل پاسخگویی نهادینه شده و عمومی ؛ سلامت ، اقتدار، توانمندی و در نهایت افزایش کارآمدی و کارآیی نظام خواهد بود . البته باید خاطر نشان کرد که از همه مهمتر ، کارگزاران نظام سیاسی ابتدا می بایستی خود را در مقابل خداوند متعال پاسخگو بدانند و بنا به حدیث معروف (حاسبو قبل ان تحاسبو ) در آغاز به محاسبه نفس خویش بپردازند ، آنگاه در برابر وجدان ، مردم وسپس آیندگان خود را مسئول و پاسخگو بشمارند (اخوان کاظمی ،۸۰).
۲-۲-۸- ضرورت و اهمیت پاسخگویی مدیران در سازمانها
هر دولتی نیازمند پاسخگویی است، تا به طریقی عمل می کند که مورد تایید جامعه باشد . پاسخگویی مبنای هر جامعه ای است که ادعا می کند که دموکراتیک است. شاید بتوان این جمله را بر عکس وبا شدت بیشتر بیان کرد . لازمه دموکراسی داشتن یک سیستم پاسخگویی مناسب است .سازمانهای دولتی ، بوسیله مردم و برای مردم ایجاد می شوند و می بایست در برابر آن پاسخگو باشند .
رابطه شهروندان و دولت را می توان به رابطه اصیل / وکیل تشبیه کرد ، زیرا در حقیقت، شهروندان موافقت کرده اند که دیگری اداره جامعه را به هم آنها بر عهده بگیرد ، ولی باید اطمینان حاصل کنند که علائق آنان مورد توجه قرار گرفته است . به گفته دی و کلین،(۶،۱۹۸۷) . از هنگامیکه اشخاص مسئولیت پیدا می کنند ، وظایفی را به نام شهروندان خود انجام دهند ، پاسخگویی سیاسی آغاز می شود . تقسیم کار مدنی ، و تفویض نقشهای خاص به شهروندان ، ضرورت پاسخگویی سیاسی به جای پاسخگویی شخصی را موجب می شود. اشخاص به طرق مختلف با اداره امور دولتی مراوده پیدا می کنند . آنها ممکن است “ارباب رجوع” ادارات مختلف و به عبارت دیگر ، در جستجوی دریافت نفع یا خدمت از سازمانهای اداری باشند » ممکن است “ملزم به رعایت نظم “، بر حسب محدودیت های قانونی که همگان را در بر می گیرد ، باشند ، ممکن است “مشارکت کننده ” باشند ، بسیاری از سازمانها به افراد اجازه می دهند که با عضویت در هیئت های منصفه و نظایر آن ، به عنوان یک مشارکت کننده در فرایند اداری خدمت کنند . آنها ممکن است مدعی باشند یعنی از یک سازمان دولتی شکایت داشته باشند ، و شاید متداول ترین آنها برخورد های خیابانی است که بین بعضی مردم و پلیس و سایر سازمانها پدید می آید (روز نبلوم،۸،۱۹۸۶).
رابطه دولت و شهروندان سیستم پاسخگویی را شکل می دهد که به موجب آن ، سازمانهای دولتی وظایف مربوط را انجام میدهند و شهروندان اجازه می دهند که این وظایف را انجام شوند ، ولی مشروط بر اینکه وکیل از حد خود تجاوز نکند و پاسخگو با شد .
دولت به دلیل داشتن اعمال زور با بهره گرفتن از با بهره گرفتن از نیروی نظامی و انتظامی ، با سایر موسسات اجتماعی تفاوت دارد .تاریخ نشان می دهدکه شهروندان ، قدرت خود را به سادگی از دست نداده اند و اصرار می ورزند که اقدامات سیاسی و اداری دولت با حمایت خود شهروندان بعمل آید . تحقق این امر به طریق امکان پذیر است . ، اول ، کلیه اقدامات دولت باید مبتنی بر قانون باشد . این قوانین شامل تمام افراد جامعه است و اختصاص به شهروندان ندارد ، بلکه آنهایی را هم که در دستگاه دولت خدمت می کنند ، در بر می گیرد .
دوم ، اشخاصی معینی که ، پاسخگوی هر یک از اقدامات دولت هستند . فرض بر آنست که هر یک از افراد جامعه می تواند کسی را؛ از کارکنان عادی تا بالاترین رده ها ، در دولت پیدا کند که مسئولیت هر اقدام مشخص دولبترا ب عهده گیرد . ممکن است دولت و بروکراسی ، در شرایطی که دو نکته فوق به خوبی مورد توجه قرار نمی گیرند ، نیز به کار خود ادامه دهند . ولی فقدان پاسخگویی می تواند به معنای تبدیل دولت و بروکراسی به یک قدرت مطلقه و مسلط بر همه امور و حرکت بسوی فساد باشد .(آون هیوز،۱۳۸۰ ،۲۸۳).
۲-۲-۹- مراحل طراحی مدل فرایند پاسخگویی
اصولا در سازمانهای غیر دولتی نیاز به طراحی مدل فرایند پاسخگویی یک ضرورت است که غالبا در سه مرحله صورت می گیرد :
۱- استاندارد سازی
۲- اجرای استاندارد
۳- پیگیری و کنترل در فرایند پاسخگویی سازمان غیر دولتی چه کسانی معیار سازی می کنند ؟ چه کسانی آنها را اجرا می کنند ؟و پیگیری و کنترل نقش ها به عهده کیست؟
در عرصه فعالیتهای اجتماعی منابع این استاندارد ها عبارتند از:
- ایده آل های اجتماعی ، اشتراک ارزشها ، هنجارها ،قوانین و انتظارات در سطح گسترده اجتماعی
- استاندارد های اعانه دهندگان و حمایت کنندگان مالی و حقوقی
- استاندارد های شبکه ای که سازمان غیر دولتی زیر مجموعه آن می باشد
- استانداردهای سازمانی بر اساس استراتژیهای سازمان مبتنی بر رسالتها و اهداف .(الوانی و قشقایی ، ۳۲-۳۱).
۲-۱-۱۰- انواع و سطوح پاسخگویی
۱- پاسخ گویی سلسله مراتبی و مبتنی بر اعمال در بخش دولتی - کارکنان بخش دولتی ، بر اساس سازوکار پاسخگویی سلسله مراتبی و قوانین اداری پاسخ گو هستند و باید بر اساس اختیاراتشان عمل کرده و برای اعمالشان ، دلایل درست ، منطقی و واقعی ارائه کنند .بر اساس این نوع پاسخگویی ،زیر دستان به سرپرستان خود باید دلایل اعمالشان را ارائه دهند . بر طبق این نوع پاسخگویی ، کارکنان بخش دولتی تنها به مدیران خود و مدیران به متصدیان و سیاستمداران منتخب مردم و منتخبین صرفا به مردم ، پاسخگو هستند .
۲- پاسخگویی رقابتی و مبتنی بر نتایج در بخش بازار- در بخش بازارموضوع پاسخگویی نتایج عملکرد است و ساز وکار پاسخگویی ، رقابتی است ، مدیران سازمانها در مقابل سهامداران شرکت و سازمان پاسخگو هستند . رژیم پاسخگویی در بخش بازار جنبه ای بیرونی دارد ، یعنی روش این بخش این است که باید سازمان هم به جامعه در کل و هم به مشتریان به طور خاص ، در قبال نتایج عملکردش ، پاسخگو باشند.
۳- پاسخگویی شبکه مدار و مبتنی بر مقاصد و انگیزه ها در بخش عمومی – در این بخش به دلیل انتخاب مردم ، مدیران بخش عمومی باید به اهداف ومقاصد متعهد باشند ، نه تنها صرفا نباید به دنبال کارآیی مدیریتی وحداکثر کردن سود باشند ، بلکه مدیران بخش عمومی باید اعتماد عمومی مردم را جلب کنند . ” سازمانهای عمومی نباید به عنوان یک سازمان جوینده سود معرفی شوند ” . ( فقیهی و تیمورنژاد،۱۳۸۵ ،۵۰ - ۴۹).
انواع پاسخگویی در بخش دولتی عبارتند از پاسخگویی سیاسی، پاسخگویی قانونی ، پاسخگویی حرفه ای ، پاسخگویی سازمانی است .
پاسخگویی سازمانی به نظارتهای درونی سازمان گفته می شود . این پاسخگویی که بر اساس روابط فرادست و فرودست مبتنی است ، مدیران بر عملکرد کارکنانی که اغلب اختیارات اندکی دارند ، نظلرت می کنند . نظارتهای مستقیم و بازبینی های ادواری عملکرد، مصادیق روشنی از پاسخگویی سازمانی است. همچنین تدوین مقررات،بخشنامه های سازمانی و دیگر سازو کار های نظارتی که اختیارات کارکنان را حدود می کند ، در زمره این نوع پاسخگویی قرار می گیرند.
پاسخگویی قانونی در بر گیرنده نظارتهای بیرونی بر عملکرد است که هدف آن انطباق عملکرد با الزامات قانونی و قوانین اساسی است ، اساس پاسخگویی قانونی بر روابط اصیل و وکیل نهاده شده است . پرسش این است که آیا وکیل انتظارات اصیل را برآورده کرده است ، این پاسخگویی اغلب از راه رسیدگی های ویژه مانند نظارتهای تقنینی ، ممیز های مالی و برنامه ای وبازرسی های بیرونی برای رسیدگی به شکایت استخدامی صورت می گیرد .
دوگونه دیگر پاسخگویی ، پاسخگویی حرفه ای و سیاسی است که پاسخگویی حرفه ای جنبه درونی و پاسخگویی سیاسی جنبه بیرونی دارد. تفاوت میان پاسخگویی حرفه ای و سیاسی را در منبع استاندارد عملکرد می توان یافت . به عبارت دیگر باید دید استاندارد عملکردکه مبنای قضاوت برای پاسخگویی است را چه کسی تعیین خواهد کرد.در پاسخگویی حرفه ای منبع استاندارد عملکردقضاوت شخصی فرد کارمند است ، حال آنکه درسیاسی پاسخگویی این منبع دیگران هستند و نه خود شخص .در نظام های پاسخگویی حرفه ای استقلال افراد برای تصمیم گیری ها بیش و کم حفظ می شود و عملکرد آنان با هنجارهای حرفه ای ، اعتقادات شخصی و تجارب بدست آمده از سوی آنان مورد قضاوت قرار می گیرد.
در پاسخگویی سیاسی مدیران به خواسته های مقامات سیاسی ؛ یعنی منتخبان مردم ، همچنین گروه های ذینفع و دیگر نهادهای سیاسی پاسخ می دهند ؛ به عبارت دیگر پاسخگویی سیاسی نظارت صاحبان و مالکان اصلی سازمان ها بر عملکرد مدیران است .
در هر یک از انواع چهار گانه پاسخگویی ، ارزشها و انتظارات رفتاری ویژی ای مورد تاکید است .
انواع پاسخگویی عبارتند از:
۱ - پاسخگویی عمومی: مدیران سازمانهای دولتی در برابر شهروندان یا نمایندگان منتخب آنان پاسخگو هستند؛
۲ - پاسخگویی مدیریتی: این پاسخگویی در برابر مـــدیر ارشد یا مدیر بالادست صورت می گیرد؛
۳ - پاسخگویی مالی: مدیران سازمانها در مقابل وجوه پاسخگو هستند که بابت اجرای طرح یا پروژه دریافت می کند؛
۴ - پاسخگویی سیاسی: این پاسخگویی در برابر نهادی است که مشروعیت سیاسی دارد؛
۵ - پاسخگویی حرفه ای: در مقابل همکاران متخصص و حرفه ای خود پاسخگو هستند؛
۶ - پاسخگویی قانونی: این پاسخگویی در برابر مراجع قضایی صورت می گیرد.
۷ - پاسخگویی اجتماعی: پاسخگویی، تعهد در قبال مسئولیت واگذار شده است. از این رو، پاسخگو بودن، دلالت بر نوعی رابطه رسمی دارد که در آن اختیارات از یک طرف به طرف دیگر محول شده(ماهنامه تدبیر ).
پاسخگویی مدیران دولتی ممکن است شامل سطوح زیر باشد:
پاسخگویی راهبردی: مدیران دولتی باید در برابر سیاستهایی که برگزیده اند پاسخگو باشند.

درصد فراوانی

۲۲تا۳۰

۸/۱۸

۳۱تا۳۸

۳/۵۸

بالای ۳۹

۹/۲۲

۴-۱-۶ اطلاعات مربوط به سابقه کار:
همچنین اطلاعات مربوط به سابقه کارپاسخ گویان به شرح زیر استخراج گردید که در نتیجه آن بیشترین پاسخ دهندگان را افراد دارای سابقه کار ۱۱تا۱۵ سال تشکیل داده‌اند. جدول ۴-۶ توزیع پاسخ دهندگان را بر مبنای سابقه کار آن‌ها نشان می­ دهد.
جدول ۴-۶ : سابقه کار پاسخ دهندگان

سابقه کار

درصد فراوانی

زیر۵ سال

۳/۹

۶تا۱۰سال

۷/۲۸

۱۱تا۱۵سال

۵۲

۴-۲ تجزیه و تحلیل داده ها در ارتباط با فرضیات تحقیق:
همان گونه که در فصل سوم اشاره شد در این تحقیق ، برای بررسی تأثیر متغیرهای مستقل بر وابسته، از معادله رگرسیون خطی چندگانه استفاده می شود. در مجموع ۸ معادله رگرسیون خطی برای بررسی فرضیه های تحقیق لازم است. در ادامه به آزمون هایی که برای بررسی مفروضات رگرسیون خطی شرح داده شده در فصل سوم اشاره می شود . سپس برای این منظور مدل رگرسیونی با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS برآورد شده و معنادار بودن مدل رگرسیونی با بهره گرفتن از سطح خطا (P-VALUE) محاسبه شده برای تعیین معناداری آماره F در سطح اطمینان ۹۵% مورد استفاده قرار می گیرد. بدین ترتیب که اگر Sig محاسبه شده از معادله رگرسیون کوچکتر از مقدار بحرانی ۰۵/۰ باشد، مدل رگرسیونی معنادار خواهد بود. در ضمن برای بررسی وجود همبستگی میان خطاها از آزمون دوربین- واتسون(DW) استفاده می گردد.

۴-۳ آزمون فرضیات:
۴-۳-۱ آزمون سه فرضیه اول تحقیق:

• بین مدیریت منابع انسانی الکترونیک از نظر آموزش و توانمند سازی نیروی انسانی رابطه معناداری وجود دارد.

• بین مدیریت منابع انسانی الکترونیک از نظر خدمات پژوهشی و توانمند سازی نیروی انسانی رابطه معناداری وجود دارد.

• بین مدیریت منابع انسانی الکترونیک از نظر خدمات درمانی و توانمند سازی نیروی انسانی رابطه معناداری وجود دارد.

این سه فرضیه به کمک معادله رگرسیون زیر مورد بررسی قرار می گیرد:
(توانمندسازی)= a+ B1(آموزشی) +B2(پژوهشی)+B3(درمانی)
سه فرضیه پژوهشی فوق را می توان به صورت زیر به ۶ فرض آماری تبدیل نمود:
۱.فرض صفر: بین مدیریت منابع انسانی الکترونیک از نظر آموزش و توانمند سازی نیروی انسانی رابطه معناداری وجود ندارد.
ادعا: بین مدیریت منابع انسانی الکترونیک از نظر آموزش و توانمند سازی نیروی انسانی رابطه معناداری وجود دارد.

۲.فرض صفر: بین مدیریت منابع انسانی الکترونیک از نظر پژوهش و توانمند سازی نیروی انسانی رابطه معناداری وجود ندارد.
ادعا: بین مدیریت منابع انسانی الکترونیک از نظر پژوهش و توانمند سازی نیروی انسانی رابطه معناداری وجود دارد.

گردند.ولی می توان وظایف آموزش عالی را بیانگر فعالیت هایی دانست که بایستی انجام شود تا اهداف آموزش عالی تحقق یابد.برخی از صاحب نظران،به طور کلی و بدون پرداختن به جزئیات به ۳ وظیفه عمده یعنی تدریس، تحقیق و خدمات به عنوان وظایف کلی آموزش عالی اشاره می نمایند(یونسکو ،۱۹۹۵).همچنین از جمله وظایف موسسات آموزش عالی را می توان تربیت نیروی انسانی متخصص وموردنیازجامعه وآماده کردن آن هابرای اشتغال در بخش های مختلف دانست(اسدپور،۱۳۸۶).

سازمان یونسکووظایف زیررابرای آموزش عالی برشمرده است :
الف)تربیت متخصصان طراز اول
ب)تربیت استاد ومعلم کار آموزبرای دوره های عالی،متوسطه ودر بسیاری از کشورها حتی برای دوره های ابتدایی
ج)پژوهش (کار آموزی پژوهشگران)
د)فراهم نمودن دوره های تکمیلی وباز آموزی برای کادر مدیریت
ه)اشاعه فرهنگ علمی،ادبی وهنری(یونسکو،۱۳۷۲،ص۱۲۰).
اهداف عمده آموزش عالی را می توان در چهار محور متصور شد:

• • کمک به تحقق اهداف اجتماعی از طریق ایجاد فرصت های برابر آموزش عالی

• • برآوردن تقاضای اجتماعی برای آموزش عالی،پرورش توانایی های شهروندان وتسهیل یادگیری مادام العمر

• • پرورش نیروی انسانی متخصص مورد نیاز کشور

• • پیشبرد مرزهای دانش وتولید دانش نو(بازرگان،۱۳۷۴).

چنین وظایفی در بسیاری از کشورها یافت میشود. ولی ترتیب اولویت آنها با توجه به موقعیت هرکشوری متفاوت است. برای مثال، کشورهایی که دچار کمبود هستند، برکارآموزی کادر مدیریت تاکید میکنند. تحقیق نیز درخلأ انجام نمیپذیرد و باید چارهجویی مسائل حاد جامعه از نظر اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را

مورد نظر قرار دهد. برای دسترسی به آموزش عالی باید انتخاب نمود، یا درهای دانشگاه برای همه داوطلبان باز است و ورود به آموزش عالی آزاد است که در این صورت باید از امکانات و کادر مجهز فراوان برخوردار بود و یا امکانات محدود است ودر این صورت باید گزینش دانشجو به ویژه در مورد رشته های خاص انجام پذیرد. نباید فراموش کرد که یک نظام “باز” آموزش عالی غالبا از نظر هزینه و مدت زمان مترادف با کارایی کم است. برخی از کشورها به تجربه به یک نوع نظام آموزش عالی و تحصیل توام پرداختهاند که در آن دانشجو نیمی از وقت خود را در دانشگاه میگذراند و نیم دیگر را در یک واحد تولیدی یا خدماتی(مانند: کادر دولتی، خدمات بهداشتی، درمانی، تدریس و…)(یزدانی، ۱۳۸۸ ).
تاریخچه آموزش عالی در ایران
در ایران تاسیس مراکز تعلیمات عالی متمرکز به عهد ساسانیان برمیگردد و شهرهای “دیو اردشیر” یا “بیت اردشیر” و “شهر جندیشاپور” دو کانون جدی در آموزش عالی بودند. آموزش عالی در سبز فایل به دوره قاجاریه و اقدام امیرکبیر برمیگردد که با اقدام وی در سال۱۲۲۷ مدرسه علوم سیاسی برای تربیت کارشناسان مورد نیاز کشور، مدرسه حقوق در سال۱۲۹۹، مدرسه عالی “فلاحت” در سال۱۳۰۱ و مدرسه عالی “تجارت” در سال۱۳۰۵ در جهت گسترش آموزشهای عالی و تخصصی در تهران تاسیس شدند. برای اداره این ها وزارت علوم در سال۱۲۷۲ تاسیس شد. تفکر اداره هماهنگ امور آموزش کشور در سال۱۲۸۸ در قالب تصویب قانون مربوط به تأسیس وزارت اوقاف و صنایع مستظرفه متجلی گردید. در سال۱۳۰۰ قانون شورای عالی معارف به تصویب رسید که این قانون نقطه عطفی در تاریخ تشکیلات وزارت معارف شمار میرفت. در سال۱۳۱۳ با تصویب قانون دانشگاه تهران آن دانشگاه به عنوان مرکز آموزش عالی در ایران شناخته شد(عبدی، ۱۳۸۴). به منظور تربیت کارکنان مورد نیاز خدمات روستایی کشور به ویژه در بخش آموزش و پرورش در سال۱۳۴۳ دانشسرای سپاه دانش تاسیس گردید. این دانشسرا در ابتدای تاسیس با دانشسرای تربیت معلم تهران ادغام شده بود. اما بعد از دو سال از آن جدا شد و به طور مستقل به تربیت راهنمایان تعلیماتی و معلمان روستایی اقدام کرد. در۲۲ اسفند۱۳۴۵ شورای مرکزی دانشگاههای وقت اساسنامه تعلیمات مکاتبهای را به تصویب رساند و مسئولیت اجرای آن را به عهده دانشسرای عالی سپاه دانش گذاشت. این موسسه بعدا به «دانشگاه سپاهیان انقلاب» و سپس در سال۱۳۵۶ به «دانشگاه ابوریحان» تغییر نام یافت(همان منبع).

رشته علوم تربیتی گرایش مدیریت و برنامه ریزی آموزشی
ازجمله رشته های مهم آموزش عالی که نقش بنیادی در کل نظام آموزشی وجامعه ایفا می نماید،رشته علوم تربیتی با گرایش مدیریت آموزشی است که البته نسبت به سابقه برخی رشته های دیگر در آموزش عالی ایران از رشته های نسبتا جوان(تأسیس دوره لیسانس مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی در سال۱۳۴۸در دانشگاه تهران وراه اندازی دوره فوق لیسانس مدیریت آموزشی پس از دوران بازگشایی دانشگاه ها در سال ۱۳۶۱).ودر مقایسه با برخی دیگر، از رشته های باسابقه محسوب می گردد که به دلایل متعدد گسترش کمی قابل ملاحظه ای در دانشگاه های دولتی وآزاد داشته ومتقاضیان زیادی را به خود جذب نموده است( آشنایی با شورای عالی انقلاب فرهنگی تهران،۱۳۸۰).به هر حال آن چه در یک برنامه ریزی،منطقی به نظر می رسد آن است که بایستی به طور مداوم در پی مطالعه وبررسی چگونگی برنامه در صورت لزوم تجدید نظرنسبت به آن برای پاسخگویی به نیاز های متعدد بود.از این روزمینه ها وشرایطی هم چون تفویض اختیارات برنامه ریزی درسی به دانشگاه ها(مورخ۱۰/۲/۱۳۷۹)که عمدتا قبل از آن تاریخ از اواخر سال ۱۳۶۲به عهده شورای عالی برنامه ریزی بوده است،جهت استفاده بهتر از نظرات افراد دست اندرکار هم چون متقاضیان ومدیران ودانشجویان در امر اصلاح برنامه های درسی رشته های مختلف فراهم گردید.
تاریخچه وسیر تحول رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی
مطالعه رسمی مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از اواخر قرن نوزدهم آغاز، ولی شکلگیری آن به عنوان یک قلمرو پژوهشی و نظری یا یک رشته علمی با شالوده معرفتی معتبر و جهتگیری پژوهشی و روش شناسی علمی آن از نیمه قرن بیستم به این سو شروع شده است. مروری در تحول این رشته، چشم اندازی برای بررسی منزلت کنونی و جهات آتی آن را فراهم میکند.
زادگاه رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی مانند اغلب رشته های علومتربیتی در امریکا و سابقه آن مربوط به دهه های آخر قرن نوزدهم است. گروه های آموزشی رشته آموزش وپرورش در دهه ۱۸۷۰ در دانشگاه میشیگان، کلمبیا، اوهایو و… تأسیس شدند. درس مدیریت مدرسه از جمله دروس این رشته بود(مور، ۱۹۶۴). در این زمان، مدیریت امور اجتماعی یک موضوع مهم و قابل مطالعه تلقی میشد؛ از اینرو، توجه و اجرای

بومول و همکاران، (۲۰۰۷)

واژه کارآفرین به صاحبان کسب و کار- اعم از واحد جدید و یا در حال فعالیت- گفته می شود که محصول یا خدمتی را به شیوه و روش های جدید تولید کرده و یا کالا و خدمات موجود را با هزینه کم تری عرضه می کنند.

هاربی، اندرسون^[۶۱]، (۲۰۱۰)

در یک سطح کلان، کارآفرینی می تواند به عنوان مجموعه ای از تصمیم گیری فردی توسط کارآفرین درباره سرمایه گذاری های در کسب و کار جدید، مفهوم سازی شود

زهرا و همکاران(۲۰۰۹)

افرادی که عموما به منظور ایجاد ثروت، انگیره ای برای پیگیری و پرورش فعالیت­های کارآفرینانه دارند، کارآفرینان گفته می شود.

شارما، کریسمن (۱۹۹۹)

کارآفرینان به افراد یا گروه هایی اطلاق می شود که به طور مستقل یا به عنوان بخشی از سیستم سازمانی، یک کسب و کار جدید را ایجاد می کنند و یا درون سازمان های موجود به ایجاد نوآوری و تجدید استراتژیک ترغیب می شوند.

هیل و مک گون(۱۹۹۹)

کارآفرین فردی است که از طریق نوآوری، تحمل ریسک، تغییر و دسته بندی منابع به بهره گیری از منابع و نیازهای بازار می پردازند.

هیل، رایت(۲۰۰۰)

کارآفرینی به تلاش های فردی(گروهی) برای شناسایی فرصت های روبه رشد در بازار و کسب منابع مورد نیاز برای بهره گرفتن از آن ها اطلاق می شود.

محققان در سی سال اخیر، تلاش کرده ­اند تا کارآفرینی و کارآفرینان را در قالب ویژگی­های ذاتی یک فرد تعریف کنند. این تعاریف، نشات گرفته از این نکته است که کارآفرینان در بعضی شیوه ­ها با مدیران متفاوت­اند یا حداقل در بعضی شیوه ­های اجرای وظیفه­شان از مدیران متمایزند(کارسون، گیلمور، کومینز، دنل و گرنت^[۶۲]، ۱۹۹۸).
امروزه با توجه به گستردگی مفهوم کارآفرینی و اهمیت آن در بخش­های مختلف، کارآفرینی به بخش­های مختلفی تقسیم ­بندی شده است. یکی از این طبقه ­بندی­ها، طبقه ­بندی است که صمد آقایی در کتاب خود از کارآفرینی ارائه داده است(صمدآقایی، ۱۳۸۸).
شکل ‏۲‑۱- تقسیم بندی کارآفرینی سازمانی بر اساس سطح تحلیل(صمدآقایی، ۱۳۸۸)
همان طور که مشاهده می­ شود، کارآفرینی در سطح سازمان در قالب دو واژه سازمان کارآفرین و کارآفرینی سازمانی مفهوم­سازی شده است.
کارآفرینی سازمانی
تعاریف کارآفرینی سازمانی
واژه کارآفرینی سازمانی را نخستین بار پینکات در سال ۱۹۷۸ میلادی به کار برد(ناهید، ۱۳۸۸). این واژه اکنون نزدیک به دو دهه به صورت خاص مورد توجه محققان قرار گرفته است(کریستین، ۲۰۰۴، ناهید ۱۳۸۸). اگرچه تحقیقات زیادی در این زمینه انجام گرفته، ولی تعاریف موجود از این مفهوم هنوز بسیار مبهم و متفاوت است(مایس^[۶۳]، ۲۰۰۳) و محققان در این زمینه به یک تعریف یکسان و یا حتی یک عنوان واحد نرسیده­اند(وینکر و همکاران، ۲۰۰۸). همچنین مدل­های بکارگرفته شده در این بخش از تنوع زیادی برخوردارند. اگرچه ممکن است بخشی از عناوین مذکور تنها اسم­گذاری مجدد مفهوم موجود باشد، اما همین امر زمینه را برای ظهور مدل­ها و تئوری­های جدید فراهم کرده است(کریستین، ۲۰۰۴).
به طور کلی دلایلی که باعث شده مفاهیم این بخش مبهم و مورد پذیرش عموم قرار نگیرد، عبارتند از:.
۱- عناوین متفاوت در تعریف این مفهوم
اگرچه بارت معتقد است برای رسیدن به یک تعریف جامع در کارآفرینی سازمانی، تعیین کردن آن ابعادی که کارآفرینی فردی را به کارآفرینی سازمانی تبدیل می کند، ضروری است(بارت، ۱۹۹۶) اما شارما و کریسمن معتقدند که یکی از دلایل این عدم اتفاق نظر، عناوین مختلفی است که در تعریف این پدیده به کار گرفته می­ شود(شارما، کریسمن، ۱۹۹۹)؛ به طوری­که کارآفرینی سازمانی در مطالعات تجربی به شیوه ­های مختلفی عملیاتی و نام­گذاری شده است(مایس، ۲۰۰۳؛ وینکر و همکاران، ۲۰۰۸).
به طور مثال کریستین(۲۰۰۴) عناوین مختلفی همچون کارآفرینی سازمانی، کارآفرینی سازمانی داخلی^[۶۴]، کارآفرینی درونی^[۶۵]، مدیریت کارآفرینانه^[۶۶] و کارآفرینی استراتژیک^[۶۷] را که برای تشریح این مفهوم در مقالات مختلف استفاده شده است جمع­آوری کرد و مدعی شد که واژه “کارآفرینی سازمانی” بیشتر از سایر عناوین در تشریح کارآفرینی درون سازمان­ها، مورد توجه قرار گرفته است. همچنین کرنی و همکارانش(۲۰۰۸) عناوین به کار برده شده در مقالات را در تشریح این مفهوم، شامل سرمایه گذاری سازمانی^[۶۸]، نوآورانه^[۶۹]، ایجاد استراتژی­ های کارآفرینانه^[۷۰] معرفی کردند.
۲- سازمان­هایی با اندازه و پیشینه متفاوت
کارآفرینی اگرچه فرایندی است که می ­تواند در همه سازمان­ها- با هر شکل و اندازه­ای- مفهوم­سازی شود(کرنی و همکاران، ۲۰۰۸) ، اما بعضی محققین معتقدند که کارآفرینی سازمانی در سازمان­هایی با اندازه و پیشینه متفاوت به شکل متفاوتی اجرا می­ شود(سادلر^[۷۱]، ۲۰۰۰؛ وینکر و همکاران، ۲۰۰۸) ؛ لذا در تعریف و مدل­های بکارگرفته شده باید کارآفرینی سازمانی را در بخش­های مختلف تفکیک کرد. اگرچه بسیاری از شرکت­ها هم زمان می توانند جز ۲ دسته از تقسیمم بندی زیر قرار بگیرند ولی به طور کلی محققان در تحقیقات خود، کارآفرینی سازمانی را در ۶ نوع سازمان متفاوت بررسی کرده اند.
جدول ‏۲‑۶- خلاصه ای از کارآفرینی سازمانی در بخش­های مختلف

کارآفرینی در بخش های مختلف

تحقیقات صورت گرفته

در شرکت های خصوصی

رومرو مارتینز و همکاران(۲۰۱۰)

۲-۲-۳-۱ تفاوت موتورهای دایرکتوری با موتورهای مبتنی بر خزنده
موتورهای دایرکتوری یا راهنما یک تفاوت اساسی با موتورهای جستجوی مبتنی بر خزنده دارند و آن به‌کارگیری عنصر انسانی در جمع‌ آوری، ذخیره و نگهداری اطلاعات می‌باشد. راهنماها توسط افراد متخصص خلق و نگهداری می‌شوند و در حالیکه موتورهای جستجو نمایه‌سازی را به صورت خودکار و توسط نرم‌افزارهایی انجام می‌دهند.
علاوه بر این راهنماها از خود نمایه مستقلی ندارند و فقط از طریق پیوندها به جایگاه و یا مدرک موردنظر وصل می‌شوند، به همین علت گاه برخی از این پیوندها به منابعی که دیگر موجود نیستند ختم می‌شوند، در مقابل موتورهای جستجو از خود نمایه مستقل دارند و منابعی را که بعد از جستجو بازیابی می‌کنند در خود دارند و از این دیدگاه بر راهنماها برتری دارند[۵۰ و ۳۱].
۲-۲-۴ موتورهای جستجوی ترکیبی
تلفیق سیستـم فهرست غنـی و یک موتور جستجـو، جستجـوگرهای مختلـط را به وجـود می آورد که دقیـق ترین و کامل ترین پاسـخ را برای کاربران فراهم می کنـد. تلفیق این دو که فـهرست ها را زیـر و رو می کند و کاربر را به زیر شاخه مورد نظرش می رساند بسیار مطلوب است.

غالباً، یک موتور جستوی ترکیبی در صورت نمایش نتیجه جستجو از هر یک از دسته های فوق، نتایج حاصل از دسته دیگر را هم مورد توجه قرار می دهد. مثلاً موتور جستجوی ام اس ان بیشتر نتایج حاصل از فهرستهای تکمیل دستی را نشان می دهد اما در کنار آن نیم نگاهی هم به نتایج حاصل از جستجوی پیمایشی دارد[۱ و ۲].
یاهو نمونه یک راهنما با موتور جستجو است .مثلاً در جستجوی آموزش و پرورش دسته بندی های مختلفی وجود دارد همچون :

• • Conferences (27)

• • Institutes (47)

• • Journals (11)

• • Online Teaching and Learning (162)

شکل ۲-۳ موتور جستجوی یاهو[۵۰]
۲-۲-۵ موتورهای جستجوی متا
این موتورها از سال ۱۹۹۸ مورد استفاده قرار گرفتند. حداقل ۳۵۰۰ موتور جستجوی متفاوت وجود دارد که هم مطالب عمومی و هم موضوعات آنها ممکن است فقـط از یک بانک کوچک نتایج خود را استخـراج کنند به طور مثال یاهو یـک بخش کوچکی از ۳۵ میلیون صفحـات را که بوسیله آلتاویستا ایندکس شده ایندکس می کند یا آنها ممکن است سریع بروز نشـوند مثلاً آلتاویستا هر ۹ الی ۱۰ روز بروز می شود در حالیکه لایکوز هر چند ساعت. برنامه های روبات ممکن است خیلی سریع نباشد مثلاً Excite هر ۲۸ ساعت عمل جمع آوری را انجام می دهد در حالیکه Magellen هر ۴ روز. این موارد نشان می دهد که وضعیت جاری موتورهای جستجو ممکن است انعکاس واقعی از رفتارهای آن ها روی اینترنت نباشد و برای تضمین بیشتر درستی و بروز بودن نتایج ممکن است احتیاج باشد به تعدادی از آنها مراجعه کنیم[۵۰]. موتورهای جستجوی متا این امکان را می دهند. در زیر به هر یک از انواع این موتورها اشاره شده است:

• • فهرستی از موتورهای جستجو

• • جستجوی متوالی

• • جستجوی همزمان

۲-۲-۵-۱ فهرستی از موتورهای جستجو
در این روش در یک متاموتور اسامی تعدادی از موتورهای جستجو ظاهر می شود که کاربر می تواند به دلخواه یک موتور را انتخاب کند و با بهره گرفتن از آن جستجوی خود را انجام دهد. این باعث می شود که در مدت رفتن از یک موتور به موتور دیگر صرفه جویی شود. همچنین متاموتور، موتورهای جستجوی بهتری را می تواند پیشنهاد کند[۴۰ و ۵۰].
۲-۲-۵-۲ جستجوی متوالی
در این روش تعدادی موتور جستجو انتخاب می شود و درخواست کاربر همزمان به تمام موتورهای جستجوی انتخابی ارسال می شود و نتایج حاصله از هر موتور جستجو به ترتیب ارسال توسط موتورها در لیست موتورهای متا قرار می گیرد. دراین روش جستجو باید تمام موتورهای جستجو نتایج خود را به موتور جستجوی متا برگردانند تا آنها را برحسب اهمیت درجه بندی کند. عیب این روش آن است که سرعت آن به اندازه کندترین موتور جستجو است .متاموتور Find-it یک نمونه از این نوع است[۵۰].
۲-۲-۵-۳ جستجوی همزمان
این روش ماننـد حالـت متوالی است با این تفاوت که متاموتـور برای نمایـش اطلاعـات به کاربـر منتظـر
رسیدن همه نتایج از همه موتـورها نمی شود بلکه بلافاصله با رسیدن اولین نتیجه، آن را برای کاربر نشان می دهد و نتایج بعـدی را در ادامه لیست نشـان داده شده قـرار می دهد. مزیت این روش آن است که سریع تر است. متاموتور The –Big Hub یک نمونه از این نوع است .
در این روش، تعداد موتورهای مورد جستجو از شش تا بالای ۱۰۰۰ موتور می باشد و اطلاعات قابل جستجـو بر پایه روبات، منابـع وب، گروه های خبری و .. است. قابلیت‌های جستجو در متاموتورها از قبیل: امکان جستجوی کلمات، عبارت، جستجوی بولی و … بستگی به موتورهای جستجوی مورد استفاده دارد. در این روش، زمان داده شده و منابع پیدا شده در اختیار متاموتورها است و وقت زیادی مصرف می کنند البته این امکان وجود دارد که بتوان با محدود کردن تعداد برخوردها^[۳۴] و پایان دادن به جستجو بعد از یک پریود معین، زمان را کنترل کرد. متاموتورها نتایـج بدست آمده از موتورهای مختلف را با یکدیگر مقایسه می کنند و بعضی از آنها نتایج تکراری را حذف می نمایند. همچنین بعضی از آنها از نتایج ابتدایی بدست آمده از موتورهای جستجو استفاده می کنند و به این ترتیب سرعت رده بندی بالا می رود. همچنین بعضی از متاموتورها این هوشمندی را نیز دارند که از بین لینکهای موجود، لینکهای معتبر را انتخاب کنند[۵۰].
۲-۲-۶ موتورهای جستجوی هوشمند
این موتورها برای بهبـود جستجـو از عامل هوشمند^[۳۵] استفاده می کنند. فعالیت هایی که این موتورها انجام می دهنـد دو مـورد اسـت، ابتدا جستجـوی عبارت وارد شـده توسـط کاربـر و سپـس مطالعـه محتـوای نتایج و قضاوت در مورد مرتبـط بودن آن به واژه مـورد جستجـو است. در واقع این موتـورها، جستجـو را بر اساس مفهـومی که موردنظر کاربر است انجـام می دهند[۵۶]. چند نمونه از این نوع موتورها عبارتند از:
GO-Get-IT, The netferret, Web tamar
۲-۲-۷ موتورهای جستجوگر مبتنی بر هزینه
اصولاً موتورهای جستجو گزینه ای برای ارائه به وب سایت ها جهت بازاریابی اینترنتی و تبلیغات به نام “تبلیغـات کلیـکی” دارند. بسیـاری از مـوتورهای جستجـوی بـزرگ این نـوع خـدمات را ارائه می کننـد. تبلیغ کنندگان، تبلیغات کوچک خود را در صفحـه ی نتایج موتورهـای جستجـو بر اساس عبارات و کلمات کلیـدی خـاص قرار می دهنـد. اگر چه شما بابـت قرار گرفتن این تبلیغـات هزینه ای پرداخت نمی کنید، اما موتورهای جستجو به عنـوان هزینه تبلیغات وب سایت به ازای هر کلیک بر روی تبلیغـات شما مبلغ دریافـت می نماید. به همین دلیل نام این خـدمات “تبلیغات کلیکی” گفته می شود[۶۲].
در ازای پرداخت مبلغی به موتورهـای جستجـو سایـت را در قسمت مربوط به تبلیغات در نتایج جستجو
نشان می دهد به طوریکه زمانی در ازای بازاریابی با موتورهای جستجو^[۳۶] هزینه پرداخت می شود که کاربری با بهره گرفتن از موتورهای جستجو مانند گوگل بر روی تبلیغات موردنظر کلیک کرده و وارد سایت شود یعنی پرداخت در ازای کلیک صورت می گیرد. این روش یک راهکار بسیار مناسـب برای کنترل هزینه ها و بهره مندی از هزینه صرف شده برای تبلیغات می باشد[۶۲] .
استفاده از این روش زمانی می تواند نتیجه داشته باشد که بودجه مالی و هدف واقع بینانه ای را دنبال کرده باشید زیرا استفاده ی موفق از بازاریابی می تواند چندین برابر هزینه پرداختی در آمدزایی ایجاد کند. همانند بهینه سازی موتورهای جستجو^[۳۷]، در بازاریابی موتورهای جستجو نیز همواره باید نتایج را بررسی و بهبود داد، اهداف و کلمات کلیدی و میزان سرمایه گذاری خود را می توان بر اساس رقابت و رقبای خود تغییر داده و با تکرار این فرایند به نتایج مطلوب خود رسید[۴۴ و ۶۲].
روش کار تبلیغات کلیکـی بدین صورت می باشـد که وقتی شخصـی در موتور جستجـو سـوالی مطرح می کند، مانند ” چگونه…….کار می کند؟” و یا ” چگونه می توانم……. را انجام دهم؟"، اگر کلمه مورد نظر در سوالات مطرح شده، مشابه کلمه کلیدی و یا عبارت کلیدی موجود در وب سایت بود، تبلیغات موردنظر نمایان خواهد شد. درخواست تبلیغات خود را برای رسیدگی باید عنوان نموده تا اعمال شود و پس از آن هزینه تبلیغات شما به ازای هر کلیک توسط موتورهای جستجو برای شما ارسال خواهد شد.
اگر تبلیغات وب سایت توجه افراد را جلب نکرد و هیچ کسی بر روی آن کلیک ننمود، در این صورت هیچ پولی پرداخت نخواهد گردید. اگر بر روی آگهی موردنظر کلیک شود، اما مطالب مورد توجه خوانندگان قرار نگیرد، در این صورت نیز باید هزینه های آن را به ازای هر کلیک به موتور جستجو پرداخت نمود. بنابراین بسیار مهم است که از ارتباط بسیار خاص کلمات کلیدی استفاده شده در این تبلیغات با اهداف مخاطبان خود مطمئن شویم.
در حالیکه این روش تبلیغاتی نسبتاً ساده به نظـر می رسـد، اما در واقع یکی از بزرگترین ترس های مـبتدیان البته با داشتـن دلایل منطقی در امر تبلیغـات می باشـد. پس اگـر دقیقاً نمی دانیم که در حال انجام چه کاری هستیم، بنابراین به سرعت تمامی بودجه تبلیغاتی خود را از دست خواهیـم داد. از سـوی دیگـر اگر از این روش به درستی استفـاده شود پاداش آن برای وب سایـت مربوطه می تواند بسیار بزرگ باشد. این موضوع بسیار مهم است که تنظیمات وب سایت درست بعد از سعی و تلاش جهت تبلیغات و حتی قبل از در نظر گرفتن تبلیغات کلیکی چگونه بوده است. تبلیغات کلیکی شاهراه اصلی فروش محصولات و یا خدمات در اینترنت بوده و باید در کمپین تبلیغاتی خود از این روش استفاده نمود[۶۲].
به طور خلاصه موتور جستجوگر ابزاری است که کاربران اینترنت به کمک آنها سایت ها و اطلاعات مورد علاقـه خود را می‌یابند. نتایـج جستجوی تمام موتورهای جستجـوگر دقیق نیست. بسیاری از کاربران دریافته اند که در اغلب موارد ۱۰ رتبه اول نتایج جستجوی موتورهای جستجوگر می‌تواند خواسته آنها را برآورده کند. تجارت الکترونیک به شـدت خود را با مسـائل رتبه بندی در موتورهای جستجوگر هماهنـگ کـرده است و همه سایـت ها برای کسب رتبه های بالا تلاش می‌کنند[۴۵ و ۵۰].
۳-۲ معماری موتورهای جستجو
وقتی جستجویی در یک موتور جستجوگر انجام و نتایج جستجـو ارائه می شود، کاربران در واقع نتیـجه کار بخـش های آن جستجوگر را می بینند. موتور جستجوگر قبلاً پایگاه داده اش را آماده کرده است و این گونه نیست که درست در همان لحظه جستجو، تمام وب را بگردد و صفحات زیادی را در نتایج جستجوی خود ارائه کند. نه گوگل و نه هیچ موتور جستجوگر دیگری توانایی انجام این کار را ندارند. همه آنها در زمان پاسخ گویی به کاربران، تنها در پایگاه داده ای که در اختیار دارند به جستجو می پردازند و نه در وب. موتور جستجوگر به کمک بخـش های متفاوت خـود، اطلاعات مورد نیـاز را قبلاً جمع آوری، تجزیه و تحلیـل می کند و آن را در پایگاه داده اش ذخـیره می نمایـد.
Page Repository
Queries